Familieopstellingen een blik in je stamboom
Nu denk je misschien dat je “gezellig” met je hele familie bij elkaar komt om een soort van therapie te krijgen, maar dat is verre van waar. Een familieopstelling doe je (meestal) juist zonder je familie erbij. Je wordt erin uitgenodigd om in plaats van naar de bewuste patronen te kijken en te rationaliseren, je open te stellen voor wat er in het onderbewuste plaats vindt.
Wat is een familieopstelling?
Een opstelling is een methode om op snelle wijze de oorzaak te laten zien van onze problemen, gedachtegangen en gedrag.
Familieopstellingen laat zien welke verbindingen je hebt met je familie, op je werk of met je vrienden. Als mensen en sociaal wezen, maken we allemaal continue verbindingen. Sommige initiëren we zelf, anderen zijn er ongevraagd.
Of je nu veel weinig of geen contact hebt met je familie, samen vormen jullie een systeem en zijn jullie verbonden. Omdat er een verbinding is, heeft een actie in 1 stuk van het systeem ook altijd een gevolg op het hele systeem.
We hebben allemaal familiedrama’s of ruzies, scheidingen, overleden familieleden, migratie of oorlogsverleden etc. Allemaal gebeurtenissen die een impact maken op de relaties onderling. Aan de ene kant op bewust niveau, dat het bijvoorbeeld verdrietig is om iemand te verliezen en aan de andere kant op onbewust niveau, bijvoorbeeld de opa die in de oorlog geleefd heeft en ik niet gekend heb.
De rol van onze (voor)ouders
We snappen heel goed dat onze familie en onze herkomst voor een groot deel bepalen waar we waarde aan hechten en hoe we ons verder ontwikkelen tot volwassenen. Vaak zijn we ons echter niet bewust van de patronen van onze ouders of andere leden uit het systeem en hoe we die nu nog naleven.
Je ziet bijvoorbeeld weleens dat alle vrouwen (of mannen) in een familie steeds ziek worden. Of dat 1 iemand in het gezin zich zo anders gedraagt dat het bijna lijkt of hij of zij er niet bijhoort. Soms ervaren we angst of verdriet dat we niet goed kunnen plaatsen of zijn we altijd zo bezig met het zorgen voor anderen, dat we er zelf onder lijden.
Allemaal dynamieken die voortkunnen komen uit een disbalans in het familiesysteem. In een opstelling kijken we naar de verbindingen, verstoringen en of er een verandering mogelijk is.
Wat is een familiesysteem?
Je familiesysteem bestaat uit iedereen waarmee je door bloed verbonden bent. Hieronder vallen ook;
- De kinderen die niet geboren zijn, vroegtijdig overleden, of ter adoptie afgestaan
- Vorige partners van ouders of grootouders (Alleen wanneer er uit deze relatie kinderen zijn voortgekomen)
Verder ontstaat er ook een systemische verbinding in bepaalde bijzondere gevallen;
- Slachtoffers en daders, zeker wanneer er iemand is omgebracht.
- Wanneer er (grote)welvaart is verkregen over iemand anders rug. Iemand anders een groot verlies heeft geleden ten koste van iemand anders geluk.
Een ‘gezond’ familiesysteem
In een gezond (familie)systeem staat iedereen op zijn eigen plek in de familie, er zijn liefdevolle verbindingen en familieleden kunnen hun energie makkelijk laten stromen in hun eigen groei en ontwikkeling. Ik wil er even bij zeggen dat gezond iets heel relatiefs is en dat er eigenlijk geen goed of fout is vanuit het systemisch kijken. Gebeurtenissen vinden plaats, waarom kunnen wij soms niet verklaren, en de impact die het maakt kunnen we daarom ook niet veroordelen. Elke familie heeft zijn eigen dynamieken en een ‘gezond’ systeem of ongezond systeem betsaat misschien wel helemaal niet.
Dynamieken in een systeem
Als mens zijn we allemaal niet zo verschillend. Ja, we zien er anders uit, we hebben andere gedachtes en meningen, maar onze gevoelens zijn niet zo verschillend. We kennen allemaal pijn, verdriet, angst, woede, vreugde en liefde. Onze gevoelens zijn universeel. En zo is het ook met families. De verhalen, gebeurtenissen en geschiedenis is anders, maar de dynamieken die plaatsvinden komen veel overeen.
Dit zijn een aantal (onbewuste) dynamieken die je in een familiesysteem kan terug vinden:
- Het volgen van een ander ( in ziekte, patronen, verlies of de dood)
- Zelfopoffering, vaak om andermans lasten te verlichten
- Schuld dragen voor een ander
- Op de plaats staan van een broer of zus. Jezelf groter of kleiner voordoen dan je bent
- Niet kunnen nemen van de ouders. Behoeftig zijn naar de ouders, gevoel hebben te weinig te hebben gekregen.
- Tussen de ouders in staan.
- Gericht zijn op iemand die buitengesloten is (iemand die verstoten is uit het systeem of nooit erkend is als onderdeel van het systeem)
- Verstrikt zijn met het lot van een ander in het systeem.
Het kan zijn dat je direct een of meerdere van deze dynamieken herkent, maar misschien zegt het je ook helemaal niks. Dat kan heel goed omdat dit op onbewust niveau vaak plaats vind. Daarom kun je het soms niet zo makkelijk zien, begrijpen of oplossen.
Wanneer doe je een familieopstelling?
Als we precies zouden weten wat onze verstrikkingen zijn en waar ze vandaan komen, dan zou je een opstelling helemaal niet nodig hebben. Maar onze gedachten en ratio zit er nog weleens naast.
Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat iemand de relatie met een van je ouders als heel positief heeft ervaren, maar eigenlijk een soort ouder werd van de vader of moeder. Zo iemand kan zich heel belangrijk voelen en nuttig en daarom de relatie als heel ‘close’ beschouwen. In een opstelling kan zichtbaar worden dat je je bestaansrecht haalt uit ‘er zijn’ voor anderen en waarom dat zo is.
Dit kan zich op latere/volwassen leeftijd op vele manieren doorzetten in belemmerende patronen. Dat zou zich bijvoorbeeld kunnen uitten in het aantrekken van partners /mensen die zorg nodig hebben en veel op je leunen. Het kan zijn dat je in je werk niet goed jezelf kan laten zien, omdat je gewend bent om er voor anderen te zijn en zelf geen plek mag innemen. Het kan zich ook uiten als overmoedigheid, altijd door blijven gaan, prestatiedrang, te hoge verwachtingen hebben van jezelf, burn-out, je eigen gevoel niet meer herkennen, etc.
Op zoek naar verheldering…
Kortom de uiting van patronen en dynamieken die spelen kunnen heel verschillend zijn. In een opstelling kijken we daarom niet naar het verhaal van nu, maar naar de oorsprong van het probleem.
Veel mensen doen dus een opstelling wanneer ze vastlopen, op zoek zijn naar verheldering over hun plaatst in het gezin en de rol die ze daarin hebben (gehad.) Ook komen deelnemers wanneer ze weten dat er problemen zijn in hun gezin /gezin van herkomst. Bijvoorbeeld bij een (vecht)scheiding, miskraam, overlijden of adoptie.
Cliënten komen wanneer ze steeds tegen dezelfde patronen aanlopen en die cognitief niet kunnen plaatsen zoals:
- Diep verdriet, overmatige woede, blijvende frustratie of andere emoties die buiten proportie zijn.
- Angsten of angststoornissen
- Steeds terugkerende ziekte (binnen systeem of bij jezelf)
- Gevoel van eenzaamheid
- Eigen plek niet weten in het gezin of in het leven.
- Moeite met autoriteit
- Continue stress
- Burn-out
- Depressie
- Niet uit de voeten komen op het werk.
- Etc. Etc.
Iedereen loopt weleens vast, de een soms wat vaster dan de ander. Inzicht in de dynamieken die met jou verbonden zijn, geven vaak rust en begrip en als het mogelijk is ook de ruimte om patronen te doorbreken.
Hoe werkt een familieopstelling?
Een familieopstelling wordt vaak gedaan met behulp van representanten, personen die iemand uit het familiesysteem representeren. Aan de hand van je hulpvraag besluit de begeleider (soms samen met jou) welke familieleden opgesteld worden. De representanten nemen een plek in de ruimte en laten zien hoe ze zich ten opzichte van elkaar verhouden. Je kunt zien of ze naar elkaar toe staan gedraaid, van elkaar wegkijken en of ze contact kunnen maken.
Het bijzondere is dat de representanten in de opstelling toegang krijgen tot de gevoelens en verbindingen die de werkelijke persoon heeft. Meer dan eens hoor je dat de representant ook met lichaamshouding of gezichtsuitdrukking begint te lijken op hetgeen wie of wat hij representeert. De begeleider ondervraagt de representanten en de cliënt om meer informatie te krijgen over het systeem en de dynamiek hierin. Door bepaalde interventies (veranderingen) te doen, kan een helende beweging ontstaan die voor de cliënt precies kan zijn wat hij of zij nodig heeft.
Een familieopstelling laat altijd zien hoe de onderliggende relaties zijn, ook al lijkt het in de buitenwereld heel anders. Het gaat in een familieopstelling dan ook niet om de beleving van wat er is gebeurd , al is dat natuurlijk heel belangrijk geweest voor de cliënt zelf omdat het hem/haar heeft gevormd tot wie hij/zij is. In een opstelling richten we ons op wat er feitelijk is gebeurt en hoe deze gebeurtenissen (oorlog, vroeg overlijden, adoptie, zelfmoord, scheiding, vreemdgaan etc.) het systeem heeft beïnvloed.
Intuïtief werk
Dit werk is voor een groot deel intuïtief en daarom niet goed verklaarbaar. Wat een opstelling aanstuurt snappen we helaas (nog) niet goed, We weten niet hoe het kan dat deelnemers kunnen intappen op de gevoelens en verbindingen van de werkelijke persoon. We kunnen alleen de effecten ervan waarnemen en daarmee werken. En de uitkomsten ervan bieden vaak inzichten en worden als bijzonder helend ervaren.
“Beste Mahalia,
Ik wilde je nog bedanken voor de mooie ervaring van vorige week zondag. Ik vond het erg prettig een volledige familieopstelling met representanten mee te maken. Mijn man was er ook aardig van onder de indruk
Je doet het op een prettige manier, ik voelde mij gelijk op mijn gemak”.Deelnemer workshop familieopstellingen
Hoelang duurt een familieopstelling?
Er is vrijwel nooit een vaste tijdsduur van een opstelling. Ik heb familieopstellingen gezien die heel effectief waren van slechts 10 minuten en opstellingen ervaren van 1,5 uur. In mijn ervaring ligt de duur van een opstelling tussen de 20 minuten en een uur.
Ik geef zelf workshops van 2 uur waarin we 2-3 opstellingen neerzetten.
Wanneer ik werk met individuele opstellingen plan ik een afspraak van 1 – 1,5 uur.
Individuele opstellingen (opstelling zonder representanten)
Een individuele opstelling doet hetzelfde, het laat zien wat de mogelijke oorzaken zijn van bepaalde problemen, patronen of gedrag.
Deze vorm van opstellen is zonder representanten. In plaats daarvan maken we gebruik van poppetjes of andere voorwerpen om personen of aspecten uit het systeem te representeren. Deze kunnen niet ondervraagd worden natuurlijk, maar de begeleider kan wel invoelen op de verschillende plekken van de opstelling.
Bij individuele opstelling zien we eerst welk innerlijk beeld de cliënt heeft over zichzelf en de familie, dit is namelijk wat hij of zij neerzet. De cliënt kan op een afstandje kijken naar het geheel. Vervolgens stelt de begeleider vragen aan de cliënt over wat er wordt waargenomen en worden er interventies gedaan, net als bij een opstelling met representanten.
Voor sommige mensen voelt het veiliger om individueel een familieopstelling te doen. Zeker wanneer er onderwerpen spelen die gepaard gaan met schaamte, schuld of onveiligheid. Er is geen interactie met andere mensen en de opstelling blijft meer op afstand, zonder dat het aan waarde afneemt.
Naast poppetjes kan er ook gewerkt worden met vloerankers en imaginatie.
Vloerankers zijn vaak A4’tjes of kussens op de grond waar je op kan staan om in te voelen. Perfect om te gebruiken bij het maken van keuzes of het onderzoeken van je eigen verlangen en weg die je wilt ingaan.
Bij imaginatie gebruiken we het verbeeldingsvermogen. De cliënt kan zich eerst ontspannen met behulp van een geleide meditatie waarna we overgaan op een opstelling in de mind. Er word je gevraagd om mensen voor te stellen en er zullen vragen aan je gesteld worden hierover.
Het mooie van deze vorm is dat we door de meditatie ruimte maken voor het onderbewustzijn en daardoor makkelijker zicht krijgen op het familiesysteem en de onbewuste verbanden hierin.
Wat kost een familieopstelling?
Groepsopstelling (workshop)
Voor een workshop familieopstellingen (2 uur) betaal je 25 euro. Je kan meedoen als representant, een vraag inbrengen of alleen aanschouwen.
Veel opstellers werken met 2 bedragen. Een laag bedrag voor representanten en een hoger bedrag voor iemand die ene vraag inbrengt. Zelf werk nu met 1 toegankelijk bedrag van 25 euro, omdat ik geloof dat er waarde is voor iedereen die deelneemt aan een workshop. Soms kom je met een vraag, maar wordt deze al beantwoord door wat je ziet en meemaakt in andere opstelling(en). Ook kan het voorkomen dat je komt al representant, maar tijdens een opstelling ineens merkt dat je zelf ook ergens tegenaan loopt.
Verder verschillen familieopstellingen in lengte en kan ik niet altijd garanderen dat er ruimte is om je vraag in te brengen. Heb je het gevoel dat je echt ergens naar wilt kijken dan kun je dit van te voren aangeven en kun je als eerste starten met een opstelling.
Individuele opstelling
Een individuele opstelling in mijn praktijk kost 65 euro. Tijdens een sessie in mijn praktijk maak ik gebruik van verschillende opstellings- en coachingstechnieken.
Voorbereiden voor een familieopstelling
Voor een familieopstelling is het handig als de begeleider feitelijke informatie uit het systeem heeft. Wat je zou kunnen doen is onderzoeken welke feitelijke gebeurtenissen een impact gemaakt kunnen hebben op jou en jouw systeem van herkomst. Je kunt bijvoorbeeld deze vragen stellen aan jezelf of aan familieleden.
- Zijn er in je huidige gezin of in je familie van herkomst tragische of ongewone dingen gebeurd?
- Is er iemand op jonge leeftijd overleden?
- Zijn je vader of moeder of een van je broers of zussen overleden toen je nog jong was?
- Is een ouder of een broer of zus van een van je ouders overleden toen ze nog jong waren?
- Is er sprake van doodgeboren kinderen?
- Heb je weet van abortus of miskramen?
- Zijn er onwettige kinderen?
- Zijn er kinderen te vondeling gelegd of gevonden? ter adoptie gegeven of aangenomen?
- Weet je of er vroegere echtgenoten, verloofden, partners of geliefden van ouders of grootouders zijn?
- Is er sprake van echtscheiding in je gezin respectievelijk familie van herkomst, en/of in je eigen leven?
- Was er levensgevaar voor je moeder of grootmoeder bij de bevalling?
- Is er informatie over ernstige gevolgen als gevolg van zwangerschap en bevalling bij je moeder, grootmoeder of overgrootmoeder of bij een vroegere partner van je vader, grootvader of overgrootvader?
- Lijden er familieleden aan ernstige kwalen?
- Lijden er familieleden aan langdurige kwalen?
- Komt het voor dat iemand bevoordeeld/benadeeld is? (bijv. erfenis of bedrijfsovername)
- Is er iemand die zijn geld, bezittingen is verloren?
- Gaan er verhalen over iemand die ontkend wordt, niet gerespecteerd of geëerd? Iemand over wie met minachting wordt gesproken, die is weggegaan of verstoten (omwille van seksuele geaardheid, handicap, alcoholisme, druggebruik, misdaad)?
- Heb je familieleden die naar een ander land zijn geëmigreerd?
- Zijn er familieleden die moesten vluchten/vertrekken uit het geboorteland?
- Zijn er in je familie oorlogsslachtoffers (zowel burgers als militairen)?
- Heeft iemand zich schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden? (voor zover bekend) bijv. in het verzet betrokken geweest?
- Weet je of er personen vermist zijn?
- Komt er misdaad voor in je familie?
- Heeft iemand in je gezin van herkomst zichzelf gedood of pogingen hiertoe gedaan?
- Is je partner of een kind van je overleden?
Je hoeft deze vragen niet aan mij te beantwoorden voordat je komt. Het kan ook zijn dat je heel weinig weet over je familie van herkomst of geen contact hebt en de vragen daarom niet kan beantwoorden. Antwoorden op deze vragen kunnen helpen bij een opstelling, maar het is zeker niet nodig om een opstelling te kunnen doen.
Prachtige workshop en kundige workshopleidster!
Margreet Verrij- margreetverrijcoaching.nl
Wanneer en hoe kan ik me inschrijven?
Hier kun je zien wanneer de volgende workshops plaatsvinden. Je kan daarvoor direct je aanmelden. Na betaling ontvang je een betaalbevestiging en voor de workshop nog een mail met informatie over de dag zelf.
Wil je nog meer weten over familieopstellingen?
Hieronder vind je een aantal interessante websites en boeken over famielieopstellingen
- Instituut Voor Systemisch Werk met Elmer Hendrix en Angeli Basten. https://www.ivsw.nl
- Bert Hellinger Instituut Nederland https://www.hellingerinstituut.nl/
- De verborgen dynamiek van familiebanden. Bert Hellinger (boek)
- De kunst van het helpen, Bert Hellinger (boek)
